Nowe życie. Orhan Pamuk

Pamiętacie, jak jeszcze niedawno twierdziłam, że na pewno zaprzyjaźnię się z tym pisarzem i czuję, że jego książki mi się spodobają? Otóż jest takie ładne powiedzenie „Nie chwal dnia przed zachodem słońca” i doskonale można je teraz przytoczyć, co też niniejszym czynię.

Jak wiele osób przede mną, skusiłam się na akurat tę książkę z powodu tytułu. Ponoć w Turcji sprzedawała się ona jak świeże bułeczki, ponieważ ludzie oczekiwali cudownych przemian i dokładnie tego, co tytuł obiecuje – nowego życia. Ja może nie byłam tak dosłowna, no ale sami przyznacie, że pobudza wyobraźnię.

Książka ta jest zapisem dziwacznej podróży przez życie młodego studenta, który zakochuje się w dziewczynie, a potem postanawia przeczytać książkę, którą ona w tamtej chwili trzymała w ręku. Książka pochłania go całkowicie, jest jak narkotyk, nie może się od niej oderwać, wciąż o niej myśli, przepisuje, na nowo czyta te same fragmenty… Ogarnia go gorączka, postanawia przenieść się do świata z książki (notabene o tym samym tytule, „Nowe życie”), ale wcześniej chce znaleźć dziewczynę i jej towarzysza. Wie, że oni mają coś wspólnego z książką… Wreszcie porzuca dotychczasowe życie, matkę, swoje miasto i wyrusza w niekończącą się podróż po Turcji.

Jak zerwę z treści wszystkie literackie szatki, całe to szaleństwo głównego bohatera, to książka jest niczym innym jak narzekaniem autora na zachód i to, jak przejmuje i niszczy wschód, tj. Turcję. I może dlatego tak ciężko mi się czytało tę gmatwaninę zdarzeń, myśli bohatera, ten ciąg naprawdę durnych i szalonych wydarzeń, wyglądających jak majaki człowieka z temperaturą ponad czterdzieści stopni. Ktoś może chciałby się tu doszukiwać głębszego sensu egzystencji, ktoś może dostrzeże poetyckie piękno metafor i razem z bohaterem będzie marzył o lepszym świecie i szukał anioła, ale dla mnie to wszystko nie ma sensu, jeżeli główną treścią jest tylko pokazanie ekspansji Ameryki, odchodzącego świata tradycji i tego, co dla wielu jest już tylko przebrzmiałym słodkim dzieciństwem. Owszem, literatura właśnie do tego między innymi służy, żeby pokazywać współczesny świat, życie poprzez wymyślone historie, ale w tym wypadku jest to danie bardzo ciężko strawne i męczące. Nigdy nie lubiłam książek, które przypominają majaki szaleńca lub nieustannie płynący ciąg myśli. Mam własną, wiecznie płynącą rzekę myśli i nie muszę na to nakładać jeszcze cudzej.

Książka mocno mnie rozczarowała, ale z drugiej strony muszę przyznać, że pan Pamuk ma niesamowite zdolności przenoszenia czytelnika w wykreowany przez siebie świat. Umie stworzyć go żywym i barwnym; posiada wszystko to, co dobry pisarz posiadać musi. Dlatego po tej jednej książce jeszcze go nie porzucam, spróbuję z innymi jego powieściami i zobaczę jak będzie. Mam wrażenie, że gdyby stworzył „normalną” powieść, z dialogami i scenami, które mają sens to nie mogłabym się oderwać. Dlatego będę szukać dalej. Może którąś z jego powieści polecacie? Czy w każdej jest to połączenie magii z realizmem i dziwne dywagacje nad naszym bytem?

„Nowe życie” Orhan Pamuk, wyd. Wydawnictwo Literackie 2008, str. 296