Zmyślone życie Siergieja Nabokowa. Paul Russel

O Władimirze Nabokow słyszeli chyba wszyscy, ale myślę, że tylko ci, którzy wczytali się w jego biografię, wiedzieli, że miał (między innymi) młodszego o rok brata Siergieja. I to o nim jest ta książka. Nieco oparta na faktach, w większości zmyślona, co autor umiejętnie zawarł w tytule. Niech nikt nie pomyśli, iż to biografia prawdziwa. O Siergieju wiadomo niewiele, a sam Wladimir jakby zacierał ślady młodszego brata w swoim życiu. Nie mnie oceniać, co i jak wydarzyło się naprawdę; opowiem o książce.

Jest to piękny zapis minionej epoki, z jej czasu przejściowego, gdzie dużo się działo, wiele zmieniało i nic nigdy miało już nie być takie samo. Najpierw poznajemy małego Siergieja, tuż przed tym, kiedy Rosja zamieni się w Związek Radziecki, a Romanowie zostaną zamordowani. Od początku był wrażliwym chłopcem, borykającym się z problemem jąkania, pozostającym w cieniu starszego Władimira. Od dziecka walczył o większą uwagę ojca, wujka Ruki, kolegów. Władimir jest tu postacią, która zabiera delikatnemu Siergiejowi światło. W takim klimacie Siergiej dorasta, w wieku dość wczesnym odkrywa pociąg do płci męskiej, co sprawia, że starszy brat się nim brzydzi, a ojciec patrzy z zawodem w oczach. To wszystko wywiera niezwykle silny wpływ na chłopca, który wkrótce przemienia się w młodego mężczyznę. Na fali zmian w Rosji i Europie, przenosi się z Berlina do Pragi i z powrotem, do Londynu, by wreszcie osiąść w Paryżu, mieście które akceptuje takich jak on. Siergiej od zawsze obracał się w towarzystwie artystów, dzięki temu mamy nagle całą plejadę największych znakomitości początku XX wieku. Jest nam dane mimochodem usłyszeć o Picasso, pobyć chwilę w salonie Gertrudy Stein, czy zasiąść do stołu obok Jean’a Cocteau i porozmawiać z gwiazdami Rosyjskiego Baletu. Zabawny tworzyli oni krąg, bo na moje oko sprawiali wrażenie obiboków, którzy jedząc, pijąc, paląc i filozofując, nic nie robili. Oczywiście ci z baletu wystawiali sztuki, tańczyli, projektowali scenę, tamten pisał poezję, tamten dramaty… A jednak jakoś tak… Taka Gertruda jest tutaj skrajnie irytująca i obawiam się, że autor sobie z niej pokpiwał.

Sam Siergiej jakby nie robił zupełnie nic, towarzyszył im tylko, ale i u nich nie był do końca akceptowany. Choć (pomimo, że to fikcja, ale jakże niezwykle realna) miewał jakieś artystyczne ciągoty, chciał coś stworzyć, to nigdy nie zajmował się niczym na poważnie i sama się dziwię, jak udawało mu się przeżyć. Podejrzewam, że tylko i wyłącznie dzięki kochankom, którzy na okres trwania związku przejmowali nad nim pieczę. I tu przejdę do wszechobecnego homoseksualizmu w tej książce. „Odmienna płeć” Siergieja została tu pięknie opisana, jego uczucia prawdziwymi, a całość jest bardzo dobrze stworzona. Jedyne co mi nieco zgrzytało, to wczesna relacja z Olegiem. Nie wiem czy jest postacią prawdziwą, ale śmiem twierdzić, że coś tutaj autorowi nie wyszło. Później to się pięknie wyjaśnia i ukazuje obu mężczyzn w innym świetle, ale co na początku było „dziwne”, to było. Ale może tylko mnie się tak wydaje.

Całość jest napisana bardzo dobrze, świetnie się czyta, momentami nie mogłam książki odłożyć, a czasami czytałam na spokojnie, oddychając powoli tamtą epoką. Kończy się na drugiej wojnie światowej, w Berlinie. Mamy tu ciekawy wgląd w Niemców, którym miasto bombardowali Anglicy. Chyba jakoś rzadko się z tym spotykam.

Książkę ogromnie polecam. „Kawał” dobrej literatury, ze światem dobrze przedstawionym, stylem autora, dzięki któremu przyjemnie się czyta i z samym Siergiejem – do końca wrażliwym, smutnym chłopcem.

„Zmyślone życie Siergieja Nabokowa” Paul Russel, wyd. Muza SA 2013, str. 382